Memorandum powstalo przed pierwszym stycznia tego roku , jednak , jak wiekszosc tresci napisanych w siedzibie Dalajlamy - zawartosc nie posiada wlasciwosci sprzecznych z nowymi postanowieniami obowiazujacymi w Chinych po pierwszym stycznia tak wiec zobaczmy - jaka bedzie autonomia na ktora czekaja Tybetanczycy .
1. Wprowadzenie
Od chwili ponownego nawiazania bezposrednich kontaktow z rzadem centralnym Chinskiej Republiki Ludowej ( ChRL ) w 2002 roku wyslannicy Jego Swiatobliwosci XIV Dalajlamy prowadzili wyczerpujace rozmowy z przedstawicielami Pekinu. W czasie tych dyskusji przedstawilismy jasno aspiracje Tybetanczykow . Istota idei Drogi Srodka jest zagwarantowanie faktycznej autonomii narodowi tybetanskiemu na zasadach okreslonych w konstytucji ChRL. To obopolnie korzystne rozwiazanie lezy w dlugoterminowym interesie zarowno Tybetanczykow jak i Chinczykow . Pozostajemy wierni zasadzie nie zabiegania o oderwanie ani niepodleglosc Tybetu. Pragniemy rozwiazania problemow w ramach prawdziwej autonomii, ktora jest zgodna z zasadami okreslonymi w konstytucji Chinskiej Republiki Ludowej. Ochrona i rozwoj jedynej w swoim rodzaju tozsamosci Tybetu we wszystkich jej aspektach lezy w interesie calej ludzkosci, a zwlaszscza narodow tybetanskiego i chinskiego .
Podczas siudmej rundy rozmow w Pekinie 1 i 2 lipca 2008 roku , wiceprzewodniczacy Ogolnochinskiej Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej i minister Centralnego Departamentu Pracy Frontu Jednosci p. Zhu Weiqun dodal ze chcieliby poznac nasze poglady w sprawie zasiegu samorzadu o jaki zabiegamy , oraz wszystkich innych aspektow autonomii regionalnej w granicach konstytucji Chinskiej Republiki Ludowej.
Memorandum to prezentuje nasze stanowisko w sprawie autonomii oraz zaspokojenia okreslonych potrzeb narodu tybetanskiego w dziedzinie samorzadu na zasadach ( tak jak je odczytujemy ) zapisanych w konstytucji Chinskiej Republiki Ludowej. W oparciu o nie, Jego Swiatobliwosc Dalajlama byl przeswiadczony , ze prawdziwa autonomia w granicach ChRL moze spelnic podstawowe wymagania Tybetanczykow .
Chinska Republika Ludowa jest panstwem wielonarodowym i , jak wiele innych regionow swiata, stara sie rozwiazywac kwestie narodowosciowe poprzez autonomie i samorzad mniejszosci narodowych. Konstytucja ChRL opisuje podstawowe zasada autonomii i samorzadu , ktorych cele sa zgodne z potrzebami i aspiracjami Tybetanczykow . regionalna autonomia narodowa ma zapobiegac tak opresji jak i odrywaniu sie narodowosci , odrzucajac szowinizm Hanow oraz lokalny nacjonalizm . Z zalozenia winna sluzyc ochronie kultury i tozsamosci mniejszosci narodowych , pozwalajac im byc panami wlasnych spraw .
Na podstawie konstytucyjnych zasad autonomii, mozna w duzym stopniu zaspokoic potrzeby Tybetanczykow . W wielu miejscach konstytucja daje szerokie , dyskrecjonalne uprawnienia organom panstwa w dziedzinie funkcjonowania systemu autonomii i procesu decyzyjnego . Prerogatywy te moga zostac wykorzystane do zapewnienia Tybetanczykom prawdziwej autonomii w sposob dostosowany do unikalnego charakteru Tybetu. wprowadzenie w zycie owych zasad moze wymagac rewizji lub wniesienia poprawek do wlasciwych ustaw w celu dostosowania ich do specyficznych cech i potrzeb narodu tybetanskiego. Jezeli obie strony okaza dobra wole , najwazniejsze problemy mozna rozwiazac na podstawie konstytucyjnych zasad autonomii, budujac tym samym narodowa jednosc , stabilizacje i harmonijne relacje miedzy tybetanczykami a innymi nacjami .
2. Poszanowanie integralnosci narodu tybetanskiego.
Niezaleznie od obecnych podzialow administracyjnych, tybetanczycy naleza do jednej mniejszosci narodowej. Jej integralnosc musi byc respektowana . To duch , cel i zasada lezace u podstaw konstytucyjnej idei regionalnej autonomii narodowej oraz rownosci narodowosci .
Nie ulega watpliwosci , ze Tybetanczycy dziela jezyk, kulture , tradycje duchowa , podstawowe wartosci i obyczaje , naleza do tej samej grupy etnicznej i maja silne poczucie wspolnej tozsamosci .Dziela tez historie i miano okresow politycznych czy administracyjnych podzialow , zawsze jednoczyly ich religia , kultura , edukacja , jezyk , sposob na zycia oraz jedyne w swoim rodzaju srodowisko naturalne plaskowyzu.
Narod Tybetanski zamieszkuje sasiadujace ze soba regiony Plaskowyzu Tybetanskiego , na ktorym zyl od tysiacleci , jest wiec tu ludnoscia rdzenna . Z punktu widzenia konstytucyjnych zasad regionalnej autonomii narodowej tybetanczycy w ChRL sa jedyna nacja na calym Plaskowyzu Tybetanskim.
Z tych powodow ChRL uznaje narod tybetanski za jedna z piecdziesieciu pieciu mniejszosci narodowych .
3. Aspiracje Tybetanczykow.
Tybetanczycy maja bogata , odrebna historie , kulture i tradycje duchowa , ktore stanowia cenna czesc dziedzictwa ludzkosci . Tybetanczycy nie tylko chca je zachowac , gdyz sa im one drogie , ale takze rozwijac swa kulture , duchowosc i wiedze w sposob przystajacy do warunkow i wymogow XXI wieku.
Jako czesc wielonarodowosciowej ChRL Tybetanczycy moga wiele zyskac dzieki zachodzacemu w tym kraju szybkiemu gospodarczemu i naukowemu rozwojowi . Pragnac aktywnie uczestniczyc i przyczyniac sie do owego rozwoju, chcemy miec pewnosc , ze nie stanie sie to zagrozeniem dla tybetanskiej tozsamosci , kultury , najwazniejszych wartosci oraz odrebnego , kruchego srodowiska naturalnego Plaskowyzu Tybetanskiego.
ChRL konsekwentnie uznawala wyjatkowosc sytuacji Tybetu , co znalazlo odzwierciedlenie w postanowieniach Siedemnastopunktowej Ugody oraz kolejnych oswiadczeniach i decyzjach przywodcow ChRL i powinno pozostac wyznacznikiem definicji zasiegu i struktury okreslonej autonomii, z jakiej korzystac beda Tybetanczycy . Konstytucja zawiera fundamentalna zasade elastycznosci, pozwalajaca na dostosowanie sie do sytuacji szczegolnych, w tym wyjatkowych cech i potrzeb mniejszosci narodowych.
Oddanie Jego Swiatobliwosci Dalajlamy szukaniu rozwiazan dla narodu tybetanskiego w granicach ChRL jest bezsporne i niedwuznaczne . To stanowisko jest calkowicie zgodne i zbiezne ze slowami niekwestionowanego przywodcy Deng Xiaopinga , ktory oswiadczyl z naciskiem, ze wszystkie kwestie poza niepodlegloscia mozna rozwiazac na drodze dialogu. Zwazywszy na nasze zobowiazanie do respektowania terytorialnej integralnosci ChRL, oczekujemy , ze rzad centralny uzna i w pelni uszanuje integralnosc narodu tybetanskiego oraz jego prawo do do autonomii w ChRL. Wierzymy ze jest to podstawa do rozwiazania dzielacych nas roznic oraz promowania jednosci , stabilizacji i harmonii miedzy narodowosciami.
Aby Tybetanczycy mogli rozwijac sie jako odrebny narod w ChRL , potrzebuja postepu gospodarczego , spolecznego i politycznego , dostosowanego do tepa rozwoju ChRL i calego swiata oraz uwzgledniajac specyfike tybetanska . Wymaga to przyznania im prawa do rzadzenia sie wlasnymi sprawami - stosownie do ich potrzeb i priorytetow i cech charakterystycznych - tam gdzie zyja w zwartych spolecznosciach w granicach ChRL.
Kulture i tozsamosc narodu tybetanskiego zachowac i rozwijac moze tylko on sam, nikt inny . Nalezy zatem umozliwic mu zatem samopomoc , samodzielny rozwoj i samorzad , oraz optymalnie je zrownowazyc z niezbednymi , mile widzanymi wskazowkami i pomoca dla Tybetu ze strony rzadu centralnego tudziez innych prowincji i regionow ChRL.
4.Podstawowe potrzeby Tybetanczykow.
Kwestie samorzadawe
/1. Jezyk
Jezyk jest najwazniejszym atrybutem tozsamosci narodu tybetanskiego - glownym narzedziem komunikacji , medium tybetanskiej literatury , ksiag duchowych oraz dziel historycznych i naukowych. Pod wzgledem gramatyki i nie tylko dorownuje sanskryptowi ale i jako jedyny pozwala na tlumaczenie z tego jezyka bez najmniejszych znieksztalcen. posiada wiec najbogatsza i najlepiej przelozona literature a wielu uczonych dowodzi ze rowniez najwieksza liczbe dziel literackich. Artykul 4 konstytucji ChRL gwarantuje wszystkim narodowosciom praw o do'' uzywania i rozwijania wlasnych jezykow w mowie i w pismie'' .
Aby Tybetanczycy mogli uzywac wlasnego jezyka i rozwijac go , musi on zostac uznany za glowny jezyk mowiony i pisany . Winien miec on ten status w regionach autonomicznie tybetanskich.
Mowi o tym artykul 121 konstytucji , stanowiacy ze organy samorzadu regionow narodowo autonomicznych posluguja sie jezykiem mowionym i pisanym lub powszechnie uzywanym w danym terenie . Wedle artykulu 10 Ustawy o Regionalnej Autonomii Narodowej organy te maja zagwarantowac prawo narodowosci zamieszkujacych owe regiony do poslugiwania sie i rozwijania wlasnych jezykow mowionych i pisanych.
Poniewaz tybetanski jest glownym jezykiem Tybetu , artykul 36 wspomnianej ustawy pozwala wladzom regionu autonomicznego na ustanowienie go ''jezykiem wykladowym i egzaminacyjnym '' w systemie oswiaty . Nalezy z tego wnosic , ze winien on byc glownym medium edukacji .
/2.Kultura
Glownym celem idei regionalnej autonomii narodowej jest ochrona kultury mniejszosci narodowych . Mowia o tym artykul 22,47, 119 konstytucji ChRL oraz artykul 38 ustawy Regionalnej o autonomii Narodowej. W przypadku Tybetanczykow kultura jest scisle zwiazanan z religia , tradycja , jezykiem i tozsamoscia , ktore sa zagrozone na wielu poziomach. Poniewaz Tybetanczycy zyja w wielonarodowej ChRL ochrona ich odrebnego dziedzictwa kulturowego wymaga odpowiednich gwarancji konstytucyjnych.
/3. Religia
Religia ma dla tybetanczykow ogromne znaczenie , a buddyzm jest scisle zwiazany z ich tozsamoscia . Rozumiemy wage rozdzialu kosciola i panstwa ale nie powinno to jednak negatywnie wplywac na swobody i praktyki wiernych. Tybetanczycy nie wyobrazaja sobie wolnosci osobistej lub wspolnotowej bez wolnosci wiary , sumienia i religii. Konstytucja uznaje znaczenie religii i chroni prawo do jej wyznawania .Artykul 36 gwarantuje wszystkim obywatelom wolnosc wierzen religijnych. Nikt nie moze nikogo zmuszac do wyznawania lub nie , zadnej religii. Zakazana jest tez dyskryminacja ze wzgledow religijnych .
W swietle miedzynarodowych standardow , interpretacja zasady konstytucyjnej obejmowalaby takze wolnosc sposobu wyrazania wiary i jej praktykowania . Zawiera ona prawo klasztorow do organizowania sie i funkcjonowania zgodnie z buddyjska tradycja monastyczna , udzielania nauk oraz ich studiowania , przyjmowania dowolnej liczby mnichow i mniszek w zgodnych z z wlasnymi zasadami o grupach wiekowych. Obejmuje rowniez normalna praktyke publicznego nauczania i odprawiania inicjacji dla duzych grup wiernych , panstwo zas nie powinno sie mieszac do spraw praktyk i tradycji religijnych , takich jak zwiazki pomiedzy nauczycielem a uczniem , zarzadzanie instytucjami monastycznymimczy rozpoznawanie inkarnacji .
/4. Edukacja .
Tybetanczycy , zgodnie z odpowiednimi przepisami konstytucji , pragna rozwijac wlasny system edukacyjny i kierowac sie nim we wspolpracy z ministerstwem oswiaty rzadu centralnego. podobnie rzecz sie ma z pragnieniem aktywnego uczestniczenia w rozwoju nauki i technologii. Zauwazamy rosnace zainteresowanie miedzynarodowej spolecznosci akademickiej wkladem buddyjskiej psychologii , metafizyki kosmologii i zrozumienia umyslu w nauke wspolczesna .
Artykul 19 konstytucji stanowi , ze odpowiedzialnosc za wyksztalcenie obywateli nalezy do panstwa , a wedle artykulu 119 '' organy samorzadow regionalnych narodowo autonomicznych niezaleznie kieruja sprawami oswiaty na swoim terenie ''. Do zasady tej odwoluje sie rowniez artykul 36 Ustawy o Regionalnej Autonomii Narodowej .
Poniewaz zakres autonomii w prosesie decyzyjnym nie jest jasny , nalezy stwierdzic z naciskiem ze Tybetanczycy powinni korzystac z prawdziwej autonomii w swerze wlasnej oswiaty , do czego sa podstawy konstytucyjne .
Co sie tyczy aspiracji uczestnictwa w rozwoju wiedzy naukowej i technicznej , konstytucja ( artykul 199) i ustawa(artykul 39) jasno mowia o prawach regionow autonomicznych w tej sferze .
/5. Ochrona srodowiska .
Tybet jest glownym zrodlem wielu rzek Azji . Na jego terenie znajduja sie najpotezniejsze gory , oraz pelne bogactw naturalnych, pierwotnych lasow i nie tknietych przez czlowieka glebokich dolin najwiekszy i najwyzej polozony plaskowyz na swiecie .
Ochronie jego srodowiska naturalnego, dobrze sluzylo tradycyjne poszanowanie dla wszelkich form zycia , zabraniajace krzywdzenia jakichkolwiek istot , ludzi czy zwierzat. Tybet byl kiedys nietknietym sanktuarium pierwotnej przyrody w unikalnym srodowisku naturalnym .
Obecnie naturalnemu srodowisku Tybetu wyrzadza sie nieodwracalne szkody . Najbardziej cierpia laki , pola lasy , zrodla rzek i dzika zwierzyna .
W zwiazku z tym na mocy artykulow 45 oraz 66 Ustawy o Regionalnej Autonomii Narodowej , Tybetanczycy powinni miec prawo do swego srodowiska i moc chronic je zgodnie ze swoja tradycja .
/6. Wykorzystawanie bogactw naturalnych.
Konstytucja i ustawa o Regionalnej Autonomii Narodowej mowia jedynie o ograniczeniu roli organow samorzadowych w dziedzinie ochrony srodowiska i zagospodarowania bogactw naturalnych( art. 27, 28 66 ust. oraz art 118 konstytucji wedle ktorego panstwo bedzie mialo na wzgledzie interesy regionow autonomicznych) Ustawa podkresla wage ochrony i rozwoju lasow oraz lak w regionach autonomicznych (art 27) oraz ''priorytetowe znaczenie racjonalnej eksploatacji i wykorzystywania bogactw naturalnych , do czego upowaznione sa wladze lokalne '' - lecz jedynie w ramach planow i uregulowan panstwa . O jego przewodniej roliw tej dziedzinie mowi wrecz konstytucja (art 9) .
Prawo wlasnosci ziemi jest fundamentem, na ktorym opiera sie eksploatacja bogactw naturalnych, system podatkowy i dochody gospodarki. Rzecza najwazniejsza jest zatem , by to narod rejonu autonomicznego, jako jedyny posiadal prawo do przenoszenia wlasnosci i oddawania w dzierzawe ziemi( z wyjatkiem tej ktora nalezy do panstwa ). Na tej samej zasadzie region autonomiczny musi miec niezalezneuprawnienia do opracowania i realizowania planow rozwojowych zgodnych z zamierzeniami panstwa.
/7.Rozwoj gospodrczy i handel.
rozwoj gospodarczy jest w Tybecie - jednym z najbardziej zacofanych ekonomicznie regionie ChRL - pozadany i bardzo potrzebny .
Konstytucja stanowi, ze wladze autonomiczne powinny odgrywac wazna role w rozwoju gospodarczym swego regionu zgodnie z jego specyfika i wymogami .(art. 118 i art25 ust).
Mowia takze o autonomii e dziedzinie administracji i zarzadzania finansami ( artykuly odpowiednio , 117 i 32) uznajac jednoczesnie wage finansowego wkladu panstwa i jego pomocy w celu przyspieszenia rozwoju regionow autonomicznych ( jak wyzej art 122 i 22 ).
Art 31 Ustawy o Regionalnej Autonomii Narodowej przyznaje terenom autonomicznym, zwlaszcza jak Tybet graniczacymi z innymi krajami , prawo do prowadzenia handlu przygranicznego i wymiany z panstwami trzecimi . Uznanie tych zasad jest wazne dla Tybetanczykow , gdyz sasiaduja z panstwami z ktorych narodami lacza ich wiezi kulturowe , religijne , etniczne i gospodarcze .
8. Opieka zdrowotna .
Konstytucja obarcza panstwo odpowiedzialnoscia za zapewnienie opieki zdrowotnej i uslug medycznych (art21) . Art119 stanowi , ze nalezy do regionow autonomicznych. Ustawa o Regionalnej Autonomii Narodowej (art40) mowi o prawie organow samorzadu regionow autonomicznych do'' podejmowania samodzielnych decyzji w swerze planow rozwoju lokalnych uslug medycznych w celu promowania tak nowoczesnej jak i tradycyjnej medycyny narodowosci ''.
Istniejacy system opieki zdrowotnej nie zaspokaja potrzeb populacji tybetanskiej w regionach wiejskich . Zgodnie z przytoczonymi zasadami , regionalne organy autonomiczne winny posiadac kompetencje i srodki , pozwalajace na zaspokojenie potrzeb zdrowotnych calej ludzkosci tybetanskiej oraz na promowanie w pelnej zgodzie z utarta praktyka tradycyjnego systemu medycyny i astrologii tybetanskiej.
9. Bezpieczenstwo publiczne .
W kwestiach tyczacych bezpieczenstwa publicznego rzecza najwazniejsza jest zapewnienie by wiekszosc funkcjonariuszy wywodzila sie z lokalnej narodowosci , ktora rozumie i szanuje wlasne obyczaje i tradycje .
Na ziemiach tybetanskich , urzednikom lokalnym brakuje uprawnien do podejmowania decyzji .
Waznym aspektem autonomii i samorzadu jest odpowiedzialnosc za wewnetrzny porzadek publiczny , oraz bezpieczenstwo regionu autonomicznego . Konstytucja (art120) i ustawa o Regionalnej Autonomii Narodowej (art24) dostrzegaja znaczenie zaangazowania spolecznosci lokalnej i upowazniaja rgiony autonomiczne do organizowania spraw bezpieczenstwa ''w ramach systemu wojskowego panstwa i praktycznych potrzeb za zgoda Rady Panstwa ''.
10. Ustalenie zasad migracji ludnosci.
Fundamentalnym celem regionalnej autonomii narodowej i samorzadu jest ochrona tozsamosci , kultury i jezyka itd. mniejszosci narodowej oraz powierzenie jej kontroli nad sprawami wewnetrznymi . Kiedy odnosi sie do okreslonego terytorium zamieszkiwanego przez zwarta spolecznosc , badz spolecznosci mniejszosci narodowej , przyswiecajace jej zasady oraz cele niweczy zachecanie i dopuszczanie do masowej imigracji oraz osadnictwa przedstawicieli wiekszosci narodowej Han i innych nacji . Wynikajace z tad glebokie zmiany demograficzne doprowadza do asymilacji , a nie integracji narodu tybetanskiego , oraz stopniowego zaniku jego odrebnej kultury i tozsamosci . Naplyw wielkiej liczby Hanow i przedstawicieli innych nacji oraz przemieszczanie i przesiedlanie ludnosci ziemi zmieni tez zasadniczo kryteria niezbedne do korzystania z autonomii regionalnej , gdyz Konstytucja stanowi , ze nadaje sie ja tam , gdzie mniejszosci zyja w zwartych spolecznosciach na okreslonym terenie . Jezeli nie zacznie sie kontrolowac migracji i osadnictwa , Tybetanczycy przestana zyc w zwartej spolecznosci (spolecznosciach) i utraca konstytucyjny tytul do regionalnej autonomii narodowej . Bedzie to oczywistym pogwalceniem zapisanej w konstytucji wizii kwestii narodowosciowych.
Ograniczenie ruchu i osadnictwa obywateli ma w ChRL precedens . W bardzo nieznacznym stopniu , uznaje sie jednak prawo regionow autonomicznych do wypracowania wlasnych srodkow kontroli "wedrujacej ludnosci " Naszym zdaniem , to kwestia wagi najwyzszej , zapewnienia poszanowania i realizacji celow oraz zasad autonomii wymaga upowaznienia organow samorzadawych do ustalenia zasad stalego przebywania , osiedlania , zatrudniania i prowadzenia dzialalnosci gospodarczej przez osoby ktore pragna przeniesc sie na ziemie tybetanskie z innych regionow ChRL.
Nie zamierzamy wydalac nie -Tybetanczykow , ktorzy osiedlili sie w Tybecie , wychowali w nim lub zyli od dluzszego czasu. Niepokoi nas pobudzany naplyw wielkiej liczby przede wszystkim Hanow , ale i przedstawicieli innych nacji , do wielu regionow Tybetu , co zakloca zycie istniejacych spolecznosci, margilalizuje ludnosc tybetanska oraz stanowi zagrozenie dla kruchego srodowiska naturalnego.
11. Kultura oswiatowa i religijna wymiana z innymi panstwami.
Obok wagi wymiany i wspolpracy miedzy Tybetanczykami a innymi narodowosciami , prowincjami i regionami ChRL w strefach nalezacych do autonomii czyli kulturze , sztuce , oswiacie , nauce , opiece zdrowotnej , sporcie , religii, ochronie srodowiska , gospodarce itd, Ustawa o Regionalnej Autonomii Narodowej ( art42) mowi rowniez o prawie regionow autonomicznych do prowadzenia takiej wymiany takze z innymi panstwami .
V . Stworzenie jednej administracji dla narodu tybetanskiego w Chrl.
Aby narod tybetanski mogl rozwijac swa odrebna tozsamosc , kulture i tradycje duchowa , korzystajac z samorzadu zgodnie z nakreslonymi powyzej potrzebami , Tybetanczycy , cala spolecznosc zamieszkujaca wszystkie regiony uznawane obecnie przez ChRL za autonomicznie tybetanskie , musza otworzyc jedna jednostke administracyjna . Obecne podzialy za sprawa ktorych Tybetanczycy podlegaja wladzom roznych prowincji i regionow ChRL , powoduja rozdrobnienie , przyczyniaja sie do nierownomiernego rozwoju oraz oslabiaja zdolnosc Tybetanczykow do chronienia i promowania wspolnej tozsamosci kulturowej , religijnej i etnicznej. Zamiast respektowac narodowa integralnosc , polityka odwoluje podzialy i kloci sie z duchem autonomii . Podczas gdy inne mniejszosci narodowe , takie jak Ujgurzy i Mongolowie , niemal w calosci rzadza swoimi sprawami we wlasnych odrebnych regionach autonomicznych. Tybetanczycy wydaja sie byc traktowani nie jak jedna lecz kilka mniejszosci narodowych .
Utworzenie jednej autonomicznej jednostki administracyjnej dla wszystkich Tybetanczykow zamieszkujacych obecnie w roznych regionach o statusie autonomii tybetanskiej , jest calkowicie zgodne z zasada konsytucyjna z art4 oraz art2 Ustawy o Regionalnej Autonomii Narodowej , wedle ktorych "autonomie regionalna praktykuje sie na terenach zamieszkiwanych przez zwarte spolecznosci mniejszosci narodowej . Ustawa opisuje regionalna autonomie narodowa jako "zasadnicza polityke Komunistycznej Partii Chin , ktorej celem jest rozwiazanie kwestii narodowych " i wyjasnia w preambule : "Mniejszosci narodowe , pod przewodnictwem panstwa, praktykuja autonomie regionalna na terenach ktore zamieszkuja w zwartych spolecznosciach i powoluja organy samorzadu w celu sprawowania wladzy autonomicznej . Regionalna autonomia narodowa uosabia pelne poszanowanie panstwa dla mniejszosci narodowych , gwarantuje im prawo do kierowania wlasnymi sprawami wewnetrznymi oraz stanowi dowod oddania zasadom rownosci , jednosci i wspolnego dobra wszystkich narodowosci ".
Nie ulega watpliwosci , ze narod tybetanski bedzie mogl skutecznie korzystac z prawa do kierowania i rzadzenia wlasnymi sprawami , tylko za pomoca organu samorzadawego majacego pod swoja jurysdykcja caly narod tybetanski ChRL.
Ustawa o Regionalnej Autonomii Narodowej przewiduje mozliwosc zmiany granic regionow autonomicznych . Potrzeba realizacji fundamentalnych zasad konstytucyjnych w sprawie autonomii regionalnej , wymagajaca poszanowania integralnosci narodu tybetanskiego , Jest nie tylko calkowicie uzasadniona - niezbedne zmiany administracyjne w zaden sposob nie kloca sie z konstytucja i dokonywano ich juz wielokrotnie .
VI. Charakter i struktura autonomii .
Stopien mozliwosci korzystania z prawa do samorzadu i wlasnej administracji w wyliczonych wyzej kwestiach wyznacza prawdziwy charakter autonomii tybetanskiej . Najwazniejsza sprawa sa zatem uregulowania i mechanizmy , pozwalajace autonomii skutecznie reagowac na jedyna w swoim rodzaju sytuacje i podstawowe potrzeby narodu tybetanskiego .
Korzystanie z prawdziwej autonomii winno zawierac prawo Tybetanczykow do utworzenia wlasnego rzadu regionalnego , jego instytucji i mechanizmow najlepiej sluzacych lokalnym potrzebom i specyfice . Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych regionu autonomicznego , powinno miec wladze ustawodawcza we wszystkich kwestiach nalezacych do kompetencji regionu , a organy rzadu autonomicznego - autonomiczna wladze wykonawcza i administracyjna . Autonomia oznacza takze reprezentacje i znaczacy udzial w procesie podejmowania decyzji na szczeblu krajowym rzadu centralnego i regionalnego w kwestiach wspolnego zainteresowania .
Kluczowym elementem prawdziwej autonomii sa konstytucyjne i ustawowe gwarancje , na mocy ktorych nie mozna jednostronnie ograniczac ani zmieniac uprawnien przyslugujacych regionowi autonomicznemu . Oznacza to ze ani rzad centralny , ani rzad regionu autonomicznego nie moga bez zgody drugiej strony zmieniac podstawowych zasad autonomii.
Rozne aspekty prawdziwej autonomii dla Tybetu , uwzgledniajace jedyne w swoim rodzaju potrzeby Tybetanczykow i regionu , winny zostac szczegolowo okreslone , zgodnie z art 116 konstytucji (i art19 Ustawy o Regionalnej Autonomii Narodowej ) w przepisach dotyczacych autonomii lub jesli zostanie uznane to za wlasciwsze - w odrebnej ustawie lub regulacjach .Konstytucja , np art 31, pozwala na elastycznosc w kwesti przyjmowania ustaw specjalnych , odnoszacych sie do sytuacji szczegolnych , takich jak Tybet , przy poszanowaniu ustalonego spolecznego , ekonomicznego i politycznego systemu kraju .
W rozdziale VI konstytucja mowi o organach samorzadu regionow autonomicznych i przyznaje im uprawnienia ustawodawcze . Art116 (i 119Ustawy ) pozwala na przyjmowanie "odrebnych regulacji w swietle politycznej , gospodarczej , i kulturowej specyfiki jednej lub wiecej narodowosci na okreslonym obszarze ". Konstytucja uznaje uprawnienia autonomicznych administracji w wielu obszarach (art117- 120) oraz upowaznia rzady autonomiczne do elastycznego wdrazania ustaw i polityki rzadu centralnego oraz wyzszych organow panstwa zgodnie z uwarunkowaniami lokalnymi .
Wspomniane przepisy w znacznym stopniu ograniczaja decyzyjne uprawnienia autonomicznych organow rzadu , niemniej , konstytucja przyznaje im prawo do przyjmowania ustaw i prowadzenia polityki , uwzgledniajacych potrzeby lokalne - w tym takze rozniacych sie od regulacji , i obowiazujacych gdzieindziej, rowniez na szczeblu rzadu centralnego .
Choc potrzeby Tybetanczykow sa zbiezne z konstytucyjnymi zasadami o autonomii , ich zaspokojenie utrudniaja liczne problemy , ktore sprawiwja ze egzekwowanie owych zasad jest dzis trudne lub nieskuteczne .
Funkcjonowanie prawdziwej autonomii wymaga , naprzyklad , jasnego podzialu uprawnien i odpowiedzialnosci rzadu centralnego oraz rzadu regionu autonomicznego w granicach ich kompetencji . Obecnie nie jest to jasne , a uprawnienia ustawodawcze autonomicznych regionow sa niepewne i bardzo ograniczone . I tak choc konstytucja uznaje szczegolna potrzebe regionow autonomicznych stanowienia prawa w wielu istotnych dla nich kwestiach , art 116 , w ktorym znalazl sie wymog akceptacj takich decyzji na szczeblu najwyzszym - Stalego Komitetu Ogolnochinskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych - utrudnia wprowadzenie w zycie autonomii . Co wiecej dotyczy to jedynie zgromadzen regionow autonomicznych , podczas gdy zwykle ( tj. nieautonomiczne ) prowincjaeChRL nie potrzebuja takiej zgody i po prostu informuja ( "do wiadomosci ") Staly Komitet OZPL o przyjeciu danej ustawy ( art 100) .
Zgodnie z art 115 autonomia podlega licznym uregulowaniom ustawowym i administracyjnym . Niektore ustawy istotnie ja ograniczaja , inne czesto sa ze soba sprzeczne . W efekcie faktyczny zasieg autonomii pozostaje niejasny i nieustalony , gdyz jest jednostronnie zmieniany ustawami i przepisami wyzszego szczebla a czesto po prostu zwrotem polityki . Brakuje tez ustalonego procesu konsultacji i rozstrzygania ewentualnych sporow pomiedzy rzadem centralnym a regionami w kwestii zasiegu i wdrazania autonomii . Wynikajaca z tad niepewnosc ogranicza inicjatywe wladz regionalnych i utrudnia dzis Tybetanczykom korzystanie z prawdziwej autonomii .
Na tym etapie nie chcemy szczegolowo omawiac tych czy innych utrudnien , wymienimy jednak dla przykladu , by zajac sie nimi podczas przyszlego procesu djalogu . Bedziemy nadal wczytywac sie w konstytucje oraz inne akty prawne i jesli zajdzie taka potrzeba z przyjemnoscia przedstawimy rezultaty naszych analiz ..
VII. Droga w przyszlosc
Jak juz stwierdzilismy , naszym celem jest poszukiwanie mozliwosci zaspokajania potrzeb narodu tybetanskiego w ramach systemu obowiazujacego w ChRL , poniewaz uwazamy ze sa one zgodne z konstytucyjnymi zasadami autonomii . Jego Swiatobliwosc Dalajlama wielokrotnie podkreslil ze nie mamy ukrytych zamiarow . W zadnym razie nie zamierzamy czynic odskoczni do oderwania sie z ChRL z zadnych uzgodnien w sprawie prawdziwej autonomi .
Celem Tybetanskiego rzadu na wychodzstwie jest reprezentowanie interesow Tybetanczykow i mowienie w ich imieniu . Nie bedzie on wiec potrzebny i zostanie rozwiazany po wypracowaniu porozumienia pomiedzy nami . W rzeczy samej Jego Swiatobliwosc wielokrotnie powtarzal ze nigdy juz nie obejmie zadnego politycznego stanowiska w Tybecie . Pragnie jednak uzyc wszystkich swych wplywow do zapewnienia owemu porozumieniu legitymacji niezbednej do uzyskania poparcia Tybetanczykow .
Zwazywszy na te zobowiazania , proponujemy by nastepnym etapem tego procesu , byla zgoda na rozpoczecie powaznych dyskusji o kwestiach podniesionych w memorandum . W zwiazku z tym uwazamy ze nalezy omowic i uzgodnic mozliwy do zaakceptowania przez obie strony mechanizm , badz mechanizmy , oraz kalendarz , pozwalajace na uczynienie tego w sposob efektywny .
